مراقبت های پس از زایمان از مهمترین کارهایی است که برای جلوگیری از هرگونه آسیب به بدن مادر باید تقریباً تا 12 هفته پس از زایمان انجام شود.
بچه‌دار شدن از مهمترین اتفاقاتی است که زندگی یک زن را کاملاً تغییر می‌دهد. درواقع، در دوره بارداری و پس از آن، بدن مادران به‌شدت آسیب‌پذیر بوده و نباید بعضی از کارها را انجام دهند.
در ادامه به بررسی مهمترین مراقبت‌های بعد از زایمان می‌پردازیم.
آشنایی با مراقبت های پس از زایمان و کارهایی ممنوعه پس از زایمان برای مادران
اگر شما هم از جمله مادرانی هستید که می‌خواهید بعد از زایمان سلامت جسمی و روحی خود را حفظ نمایید، موارد زیر را رعایت کنید.
1. کوتاه کردن زمان ملاقات و یا موکول کردن ان به زمان دیگر
یکی از آداب و رسوم ایرانیان پس از تولد نوزاد جدید در یک خانواده، انجام دید و بازدید برای تبریک است. این دید و بازدیدها، شاید باعث ایجاد یک فضای شاد برای دیگران شود؛ ولی به‌شدت باعث خستگی مادر خواهد شد. مادر پس از زایمان، خون زیادی از دست داده و هنوز دچار درد زیادی در ناحیه رحم و شکم خود چه با زایمان طبیعی و چه سزارین است.
همچنین، نوزاد در روزهای ابتدایی تولد خود کمتر خوابیده و مادر باید بیشتر از او مراقبت کند؛ همه این موارد باعث خستگی بیشتر مادر می‌شوند.
برای جلوگیری از این مشکل می‌توانید زمان دید و بازدید دوستان و اقوام خود را کوتاه کنید. همچنین می‌توانید پس از زایمان از آن‌ها بخواهید که فوراً بعد از زایمان به ملاقات شما نیایند.
درواقع، زمان بازدید و ملاقات را از خود و نوزاد به زمانی موکول کنید که از لحاظ روحی و جسمی وضعیت خوبی دارید.
2. مصرف داروهای مسکن مطابق با دستور پزشک زنان (مراقبت های پس از زایمان)
زنان با دو روش زایمان طبیعی و سزارین زایمان می‌کنند. در هر دو روش پس از زایمان، مادران درد زیادی داشته و باید حتماً داروی مسکن مصرف کنند. درواقع، در سزارین به‌دلیل برش لایه‌های پوست، مادر درد زیادی داشته و در زایمان طبیعی هم معمولاً برش‌هایی در بدن مادر ایجاد می‌شود. همه این عوامل درد بدن مادر و نیاز او به مصرف مسکن را بیشتر خواهد کرد.
بسیاری از مادران از ترس این که مواد شیمیایی قرص از طریق شیر وارد بدن نوزاد شود؛ از مصرف انواع مسکن‌ها تجویز شده توسط پزشک زنان خودداری می‌کنند. مادران عزیز همیشه این نکته مهم را به خاطر بسپارند که مسکن‌های تجویزی توسط پزشک زنان، هیچ‌گونه ضرری برای آن‌ها و نوزادشان نداشته و درد آن‌ها را به‌شدت کاهش می‌دهند.
پس حتماً داروهای مسکن را مطابق با دستور پزشک خود مصرف کنید.
3. استفاده از ملین‌های تجویزی پزشک برای دفع مدفوع
برای بسیاری از زنان، اولین اجابت مزاج پس از زایمان ترسناک است و پزشکان اغلب یک نرم‌کننده مدفوع یا ملین را برای سهولت دفع مدفوع پس از زایمان توصیه می‌کنند. مصرف آب و پیاده‌روی آرام نیز به افزایش حرکت روده کمک می کند.
اگر تا روز سوم یا چهارم پس از زایمان احساس دفع مدفوع نداشتید، حتماً با پزشک خود تماس گرفته تا داروی ملین دیگری برای شما تجویز کند.
4. عدم انجام ورزش‌های سنگین با وزنه و یا برداشتن اجسام سنگین
قانون کلی در مراقبت های پس از زایمان این است که در چند هفته اول چیزی سنگین‌‌تر از نوزاد خود بلند نکنید. درواقع، بلند کردن وزنه ورزشی و اجسام سنگین باعث افزایش فشار داخل شکمی مادر می‌شود.
این فشار باعث باز شدن برش سزارین و گاهی افتادگی اندام لگنی و همچنین عوارض دیگر خواهد شد. به دستورات پزشک خود در این زمینه عمل کنید. ورزش‌ها و سایر کارهای سنگین را زمانی انجام دهید که پزشک شما اجازه دهد. درواقع، حتی بسیاری از خانم‌ها در اثر انجام کارهای سنگین دچار خونریزی بعد از زایمان می‌شوند.
5. مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های مقوی
بدن مادر پس از زایمان ضعیف شده و شیردادن به نوزاد این ضعیفی را چندین برابر می‌کند. با توجه به این موضوع به مادران باردار توصیه می‌شود که حتماً از مواد غذایی و نوشیدنی‌های مقوی استفاده کنند.
گوشت قرمز، تخم مرغ، شیر پرچرب و بسیاری از مواد غذایی دیگر به تقویت بدن مادر و جلوگیری از ضعف او کمک خواهند کرد.
بسیاری از مادران به‌دلیل رسیدگی به نوزاد از تغذیه خود غافل شده و اصلاً چیزی نمی‌خورند. این کار به سلامتی آن‌ها آسیب زیادی وارد کرده و همچنین باعث کم شدن شیرشان می‌شوند.
برای جلوگیری از این مشکل حتماً باید مادران عزیز دستورات غذایی را طبق دستور پزشک رعایت کرده و مکمل‌های موردنیاز را مصرف کنند. همچنین وعده‌های غذایی خود را کوچک و زیاد کرده و مواد غذایی نفاخ را نیز از برنامه غذایی خود به‌طور موقت حذف نمایند.
6. کمک گرفتن از دیگران برای استراحت بیشتر (مراقبت های پس از زایمان)
برای شستن لباس‌ها، تهیه غذا، خرید، مراقبت از کودکان دیگر و بلند کردن اشیاء کمک بخواهید. به هر حال، شما به تازگی بچه دار شده‌اید و کمک گرفتن در کارهای روزانه به شما امکان می‌دهد تا بیشتر استراحت کنید و زودتر خوب شوید.
پس از گرفتن کمک از اطرافیان خود خجالت نکشید؛ همچنین می‌توانید یک پرستار استخدام کنید.
7. عدم برقراری رابطه جنسی و استفاده از تامپون در زمان خونریزی
معمولاً پزشکان زن توصیه می‌کنند که 4 تا 6 هفته پس از زایمان، خانم‌ها از انجام رابطه جنسی خودداری کنند. همچنین پس از ترخیص از بیمارستان خانم‌ها دچار خونریزی هستند؛ گاه اوقات بعضی از خانم‌ها تامپون را به جای نوار بهداشتی به کار می‌برند. استفاده از تامپون و یا داشتن رابطه جنسی در این زمان باعث عفونت رحم شما خواهد شد. پس از تامپون استفاده نکنید و برای داشتن رابطه جنسی و زمان مناسب برای آن با پزشک زنان مشورت کنید.
8. عدم هرگونه فشار و سختگیری به خود
از دیگر مراقبت های پس از زایمان، عدم هرگونه فشار و سختگیری به خود است. شما تازه زایمان کرده‌اید و به زمان نیاز دارید تا به حالت قبل خود برگردید.
چه از لحاظ روحی و چه از لحاظ جسمی شما آسیب دیده‌اند و باید با استراحت و مصرف غذاهای مقوی، به مرور زمان به زندگی روتین خود برگردید. پس به خود سخت نگیرید و تصور نکنید که الان باید مانند قبل کار کنید. در غیر این صورت جسم و روح شما آسیب می‌بیند و ممکن است دچار ضعف و یا آسیب‌های روحی بعد زایمان مانند افسردگی شوید.
9. اهمیت دادن و توجه به احساسات
بیشتر زنان پس از زایمان بسیار احساساتی می‌شوند. درواقع، تغییرات هورمونی و کنار آمدن با نقش مادر در این موضوع اهمیت زیادی دارد. بسیاری از زنان پس از زایمان دچار افسردگی می‌شوند؛ همچنین، بعضی از زنان، اضطراب بسیار زیادی داشته و افسردگی و اضطراب خود را از دیگران پنهان می‌کنند. برای رفع این مشکل، حتماً احساسات خود را با اطرافیان و یا یک مشاور درمیان بگذارید.
10.جدی گرفتن ویزیت‌های پس از زایمان
پزشک متخصص زنان، معمولاً قبل از مرخص شدن شما، زمانی را برای ویزیت مجدد تعیین می‌کند. حتماً در جلسات ویزیت حضور پیدا کنید تا پزشک شما را معاینه کند.
این کار تاثیر زیادی در بهبود سریع شما دارد. به‌عنوان مثال ممکن است زخم شما عفونت کرده و شما خود متوجه این موضوع نشوید. تنها پزشک با معاینه متوجه عفونت زخم یا رحم شما خواهد شد. پس حتماً معاینات خود را جدی بگیرید.
11.کنترل بارداری مجدد (مراقبت های پس از زایمان)
بسیاری از خانم‌ها تصور می‌کنند که در این دوره باردار نخواهند شد؛ در حالی که این تصور اشتباه است.
اگر به اطراف خود نگاهی بیاندازید خواهران و برادران زیادی را خواهید دید که با هم فاصله سنی زیادی ندارند.
12.خیلی زود به باشگاه نروید
ورزش‌های شدید، از جمله ورزش‌های قلبی، عضلات مرکزی و وزنه‌برداری، ممکن است پس از زایمان به بدن شما آسیب وارد کنند. بهتراست از پیاده‌روی ملایم شروع کنید و تا چند ماه فقط پیاده‌روی انجام دهید.
عوامل موثر در عدم تاثیرگذاری مراقبت های پس از زایمان
دانستن کارهایی که نباید بعد از زایمان انجام داد می تواند به بهبودی مادر کمک کند. اما گاهی اوقات، علی‌رغم تلاش‌های مادر، مشکلاتی که خارج از کنترل او هستند ممکن است اتفاق بیفتند. نمونه‌هایی از مواردی که می‌توانند باعث کاهش تاثیر این مراقبت‌ها شوند عبارتند از:
- درد
- عفونت
- مشکل در شیردهی
- عوارض سزارین
- داشتن فرزند در ICU نوزادان
آیا می‌توان بعد از زایمان حمام کرد؟
پاسخ این سوال بستگی به نوع زایمان شما دارد. اگر زایمان طبیعی داشتید، تا زمانی که پزشکتان بگوید مشکلی ندارد، می‌توانید حمام کنید. با این حال، اگر بخیه یا سزارین دارید، ممکن است پزشک به شما توصیه‌های دیگری ارائه دهد.
بعد از زایمان چه مدت باید استراحت کرد؟
در طول 48 ساعت اول پس از زایمان، شما باید کاری جز استراحت و تغذیه کودک خود انجام ندهید. در طول روزها، هفته‌ها و ماه‌های بعد، در صورت نیاز بیشتر استراحت کنید. بالاخره شما تازه بچه دار شده‌اید و باید کارها را به آرامی انجام دهید.
چه زمانی می توان بعد از زایمان رانندگی کرد؟
برای رانندگی باید احساس کنید که می توانید سریع عکس العمل نشان دهید، کمربند ایمنی را راحت ببندید و هوشیاری کافی را دارید. به همین دلیل، مدت زمان پرهیز از رانندگی پس از زایمان طبیعی یا سزارین ممکن است برای هر فردی با فرد دیگر متفاوت باشد. بهتر است قبل از برگشتن پشت فرمان با پزشک خود صحبت کنید.
آشنایی با مهمترین علائم پس از زایمان
علائم پس از زایمان که نباید نادیده گرفت؛ شامل موارد زیر هستند:
- درد یا گرفتگی شدید
- افزایش خونریزی یا عبور لخته های بزرگ
- نوک سینه‌های دردناک، قرمز، گرم
- مشکلات مربوط به شیردهی
- سردرد شدید
- تاری دید
- فشار خون بالا
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه یا درد پا
- تب
- بی اختیاری
- مشکلات مربوط به برش سزارین، اپیزیوتومی یا پارگی
- احساس غم و اندوه طولانی مدت
خلاصه
مراقبت های پس از زایمان از مهمترین کارهایی است که پس از ترخیص خانم‌ها از بیمارستان باید به درستی انجام شود. در این مقاله این مراقبت‌ها به‌طور کامل بیان شدند. امیدواریم با خواندن این مقاله و رعایت مراقبت‌های لازم بتوانید به بهترین نحو به سلامت خود و کودکتان برسید.